Yêu cầu phát triển của thời kỳ mới đang đặt ra những nhiệm vụ to lớn hơn, trách nhiệm nặng nề hơn, đòi hỏi tiếp tục quyết liệt đổi mới, nỗ lực hơn, quyết tâm hơn để nâng cao hiệu quả công tác lập pháp với mục tiêu kiến tạo phát triển.

Tháo gỡ "điểm nghẽn", kiến tạo phát triển

Những dấu ấn đổi mới của cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân từ đầu nhiệm kỳ đến nay được cử tri ghi nhận, hoan nghênh. Cử tri Nguyễn Thu Hằng (Bắc Từ Liêm, Hà Nội) vẫn nhớ ấn tượng đi bầu người đại diện vào cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân trong hoàn cảnh đặc biệt - đại dịch COVID-19 bùng phát và lan rộng nhiều địa phương trong cả nước. Theo dõi hoạt động của Quốc hội qua báo đài, cử tri Nguyễn Thu Hằng chia sẻ: “Quốc hội khởi đầu nhiệm kỳ với nhiều khó khăn từ dịch COVID-19, song đến thời điểm này ấn tượng của cá nhân tôi là một Quốc hội hoạt động rất sôi nổi, tích cực với rất nhiều đổi mới về tư duy và cách làm”. 

Cử tri Nguyễn Thu Hằng (Bắc Từ Liêm, Hà Nội)

Chẳng hạn, xuất phát từ thực tiễn và yêu cầu công tác phòng, chống dịch COVID-19, Quốc hội đã kết hợp giữa hình thức họp trực tuyến và họp trực tiếp là một cách làm rất linh hoạt, sáng tạo. Quốc hội cũng đã kịp thời tổ chức các kỳ họp bất thường để bàn bạc, quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước về chính sách phục hồi phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng pháp luật…

"Quốc hội đã ra nhiều quyết sách đúng đắn, kịp thời, sát thực tiễn, hợp lòng dân mà điển hình là Nghị quyết 30 về các chính sách phòng, chống dịch bệnh COVID-19  - một sáng kiến lập pháp đặc biệt", cử tri Nguyễn Thu Hằng chia sẻ.

Cử tri bày tỏ mong muốn các đại biểu Quốc hội tiếp tục đưa "hơi thở cuộc sống tới nghị trường". Đồng thời Quốc hội tiếp tục sửa đổi, bổ sung các luật để giải quyết những vấn đề thực tế đang xảy ra hàng ngày, hàng giờ, có tính chất "sát sườn" liên quan trực tiếp đến đời sống người dân. Ví dụ như cần giải quyết những bất cập trong quy định về phòng cháy, chữa cháy hay những vấn đề về trật tự, an toàn giao thông; bảo hiểm xã hội; đặc biệt là những vướng mắc trong quy định của Luật Đất đai hiện hành…

Từ góc nhìn của Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV kiêm Giám đốc Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV, TS Cấn Văn Lực chỉ ra, hiện nay những động lực tăng trưởng hiện hữu như: xuất khẩu, đầu tư và tiêu dùng vẫn luôn là những động lực quan trọng cho tăng trưởng kinh tế đang chậm lại. Trong bối cảnh này, ông nhấn mạnh: “Rõ ràng vai trò Quốc hội lại càng quan trọng để cùng với Chính phủ tháo gỡ những điểm nghẽn, những khó khăn, thách thức, đặc biệt, những rào cản liên quan đến tiếp cận đất đai, vốn, nguồn lực...”.

Cử tri mong muốn Quốc hội tiếp tục có những giải pháp giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn đời sống

Bên cạnh việc tháo gỡ những điểm nghẽn để “làm mới” những động lực tăng trưởng truyền thống, TS Cấn Văn Lực cho rằng cần phải có những cơ chế chính sách để khai thác, phát huy tốt hơn động lực tăng trưởng mới liên quan đến kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, chuyển đổi doanh nghiệp…

TS Cấn Văn Lực đặc biệt nhấn mạnh đến việc hoàn thiện và cần cải cách thể chế kinh tế. Đây có thể là động lực đột phá nhưng cũng khó thực hiện và cần nhiều thời gian nhất bởi động lực này giúp kiến tạo cơ chế mới, cách thức vận hành mới, tạo ra môi trường kinh doanh - đầu tư hấp dẫn, minh bạch. “Chúng tôi đã chứng minh với một số nước đang phát triển như Việt Nam thì chỉ cần cải cách thể chế kinh tế tốt cũng có thể đóng góp khoảng từ 0,05- 0,3 điểm %/năm vào tăng trưởng GDP".

TS Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV

Liên quan đến liên kết vùng, TS Cấn Văn Lực chia sẻ, Đảng đã quan tâm ban hành cơ chế chính sách, kể cả mô hình tổ chức để thúc đẩy kinh tế vùng trong khoảng 2, 3 năm vừa qua. Để thực hiện được những định hướng lớn, trong khâu thực thi, ông mong muốn Quốc hội đồng hành cùng Chính phủ để xem xét liên kết vùng còn thiếu cơ chế chính sách luật pháp nào? Cùng Chính phủ phát hiện liên kết vùng như thế thì nên tập trung liên kết ở hình thái nào?.

TS Cấn Văn Lực cũng đề nghị, đẩy nhanh tiến trình hoàn thiện thể chế (nhất là các luật đất đai, nhà ở, kinh doanh bất động sản, tổ chức tín dụng, đấu thầu…), bao gồm cả tháo gỡ rào cản, chú trọng khâu thực thi và phối hợp chính sách; quan tâm xây dựng thể chế cho phát triển kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. 

Đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Xuân, Phó Trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Dương

Đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Xuân, Phó Trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Dương chia sẻ, tại buổi tiếp xúc cử tri với doanh nghiệp, người dân tỉnh Bình Dương trước Kỳ họp thứ 5, cử tri yêu cầu cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất phải kiểm soát chặt chẽ số lượng, chất lượng việc sửa đổi thể chế pháp luật của Chính phủ và bộ, ngành, theo hướng ưu tiên cho kiến tạo phát triển hơn là quản lý.

Trên cơ sở những lĩnh vực cử tri bức xúc nhất trước mỗi kỳ họp, đại biểu kiến nghị Quốc hội nghiên cứu bố trí thảo luận, phân tích sâu theo từng nhóm lĩnh vực, tránh dàn trải để đánh giá có cần thiết phải sửa thể chế hay không, hoặc cần có giải pháp như nào để giải quyết khó khăn cho doanh nghiệp và người dân, trách nhiệm này thuộc về ai.

Việc hoàn thiện thông tư, nghị định pháp luật càng lâu bao nhiêu thì doanh nghiệp, người dân thiệt hại bấy nhiêu, lãng phí nhiều cơ hội đầu tư và phát triển của đất nước. Nhấn mạnh điều này, đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Xuân cho rằng, với khối lượng thể chế cần hoàn thiện rất lớn, nhưng con người và nguồn lực hiện nay còn hạn chế, cần áp dụng mạnh mẽ công nghệ kỹ thuật lập pháp tiên tiến, hiện đại để phát hiện nhanh các mâu thuẫn, chồng chéo và sửa đổi, bổ sung kịp thời các thể chế, chính sách, nhằm khơi thông mọi nguồn lực cho sự phát triển của đất nước.

Thể chế hóa đường lối của Đảng là yêu cầu tiên quyết

Trao đổi về những điều cần quan tâm trong thời gian tới để hoàn thiện, nâng cao hơn nữa hiệu quả hoạt động lập pháp của Quốc hội, đại biểu Trịnh Xuân An (Đoàn Đồng Nai) cho rằng phải triển khai đồng bộ nhiều mặt.

Trong đó, theo đại biểu Trịnh Xuân An điều đầu tiên là cần tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng đối với công tác xây dựng, hoàn thiện pháp luật. Việc thể chế hóa đường lối, chủ trương, quan điểm của Đảng là yêu cầu tiên quyết của việc xây dựng dự án luật. Quốc hội cần xác định rõ chủ trương, chính sách của Đảng trên từng lĩnh vực và thể chế hóa thành các văn bản pháp luật tương ứng.

Đại biểu Trịnh Xuân An (Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Nai)

Chẳng hạn như với dự án Luật Đất đai (sửa đổi) thì những nội dung tại Nghị quyết số 18-NQ/TW, ngày 16/6/2022 về "Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao” chính là kim chỉ nam, định hướng tổng thể trong việc xây dựng dự án luật này. 

“Không chỉ với dự án Luật Đất đai (sửa đổi), trong thời gian tới, những dự án luật khác cũng cần phải bám sát tư tưởng chỉ đạo của Đảng” - đại biểu Trịnh Xuân An trao đổi. Đồng thời nhấn mạnh, cần thực hiện đúng yêu cầu chỉ nghiên cứu đưa vào luật những nội dung đã được chuẩn bị kỹ lưỡng, đúng quy trình, đủ “chín”, đủ rõ, cấp bách, có sự đồng thuận, thống nhất cao. Những nội dung chưa “chín”, chưa đủ rõ, chưa chuẩn bị kỹ lưỡng, chưa đánh giá tác động đầy đủ, còn nhiều ý kiến khác nhau thì cần tiếp tục nghiên cứu kỹ lưỡng.

Đề xuất tư duy đổi mới hoạt động lập pháp ở Việt Nam, PSG.TS Trần Quang Hiển, Viện Nhà nước và Pháp luật, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh cho rằng, hoạt động lập pháp tiếp tục phải “kịp thời thể chế hóa, cụ thể hóa, triển khai đúng đắn, hiệu quả chủ trương, đường lối của Đảng”; phải đổi mới phương thức và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động lập pháp. Ban Chấp hành Trung ương Đảng mà trực tiếp là Bộ Chính trị lãnh đạo công tác lập pháp của đất nước; cấp ủy Đảng, Đảng đoàn, Ban cán sự đảng ở những nơi có thẩm quyền lãnh đạo công tác xây dựng pháp luật ở cấp, ngành, địa phương mình trên cơ sở chủ trương của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị và văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong thống nhất thực hiện quyền lực nhà nước, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan trong việc thực hiện các quyền lập pháp, quyền hành pháp và quyền tư pháp. 

Siết chặt kỷ cương lập pháp

Hoạt động lập pháp của Quốc hội các nhiệm kỳ qua đã có nhiều đổi mới và đạt được những kết quả quan trọng, để lại nhiều dấu ấn nổi bật. Tuy vậy, yêu cầu phát triển của thời kỳ mới đang đặt ra những nhiệm vụ to lớn hơn, trách nhiệm nặng nề hơn đối với hoạt động lập pháp của Quốc hội nhằm tạo lập khung khổ pháp lý đồng bộ đưa đất nước phát triển nhanh và bền vững, nâng cao hiệu quả hội nhập quốc tế, bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.

Những vấn đề này được Chủ tịch Quốc hội phân tích một cách chi tiết và cụ thể trong bài viết có nhan đề: “Tiếp tục đổi mới hoạt động lập pháp của Quốc hội nhằm hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển, tạo lập khung khổ pháp lý vững chắc để đất nước phát triển và hội nhập”.

Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cùng các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước và các đại biểu bên lề Kỳ họp thứ 5

Trong bài viết, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đã nêu rõ, để đạt được mục tiêu hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển, tạo lập khung khổ pháp lý thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2025, 12 định hướng phát triển đất nước, 6 nhiệm vụ trọng tâm và 3 đột phá chiến lược đã được Đại hội XIII của Đảng đề ra, cần có nhiều yếu tố, trong đó chất lượng hệ thống pháp luật là một trong những nội dung có tầm quan trọng hàng đầu. 

Với vai trò là cơ quan thực hiện quyền lập hiến và lập pháp, Quốc hội cần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ hoạt động lập pháp, phát huy “vai trò, vị trí của mình trong việc tạo lập khuôn khổ pháp lý cho các hoạt động của đất nước, phục vụ nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại. Đẩy nhanh tốc độ và nâng cao chất lượng ban hành các văn bản pháp luật; sớm xây dựng hệ thống pháp luật đầy đủ, đồng bộ, bảo đảm chất lượng, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn. Ưu tiên xây dựng mới, bổ sung các đạo luật ở các lĩnh vực trọng điểm có ý nghĩa then chốt, có tính khả thi cao, tạo sự bứt phá về phát triển kinh tế - xã hội”.

Theo Chủ tịch Quốc hội, trong thời gian tới, cần tiếp tục tăng cường năng lực của các chủ thể tham gia trong quy trình lập pháp. Cụ thể là, tiếp tục đổi mới phương thức, nâng cao hiệu quả hoạt động của Quốc hội, nhất là đổi mới phương thức thảo luận về các dự án luật tại kỳ họp của Quốc hội. Tăng cường hoạt động giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, các Đoàn đại biểu Quốc hội, cá nhân đại biểu Quốc hội, nhất là giám sát đối với văn bản quy phạm pháp luật, từ đó, kịp thời yêu cầu Chính phủ, các cơ quan liên quan khẩn trương đề xuất, sửa đổi, bổ sung văn bản luật, pháp lệnh, nghị quyết mà trong thực tiễn có phát sinh vướng mắc, bất cập. Tổ chức hiệu quả và nâng cao chất lượng hoạt động của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội. Phát huy vai trò của nhân dân, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội trong hoạt động góp ý và phản biện xã hội đối với dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết. Tăng cường thu hút các chuyên gia, nhà khoa học, người hoạt động thực tiễn, đối tượng chịu sự tác động trực tiếp của chính sách và các đối tượng có liên quan đóng góp vào công tác lập pháp của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Chủ động, tích cực, tận dụng hiệu quả các quy tắc, luật lệ quốc tế; tranh thủ kinh nghiệm xây dựng pháp luật của các nước; tổ chức hiệu quả và tăng cường quản lý nhà nước về các hoạt động hợp tác quốc tế về công tác xây dựng pháp luật…

Quốc hội khóa XV đã đi được nửa nhiệm kỳ, hoàn thành một khối lượng kỷ lục các văn bản pháp luật từ trước đến nay

Chủ tịch Quốc hội cũng nhấn mạnh việc bảo đảm thực hiện hiệu quả quy trình lập pháp, cụ thể là tăng tính chủ động của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, các Đoàn đại biểu Quốc hội, cá nhân đại biểu Quốc hội đối với công tác lập pháp. Nâng cao chất lượng của việc lập Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh, nhất là chất lượng của việc lập các kiến nghị, đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh. Phát huy tính chủ động, tích cực, ý thức trách nhiệm của các chủ thể trong quy trình xây dựng, ban hành luật, pháp lệnh, nghị quyết, đặc biệt là vai trò của Chính phủ với tư cách là cơ quan trình các dự án; tiếp tục nghiên cứu cải tiến, đổi mới quy trình xây dựng pháp luật theo hướng phân công, phân nhiệm hợp lý, rõ ràng và phát huy tối đa khả năng, nâng cao trách nhiệm của từng chủ thể trong quy trình xây dựng luật, pháp lệnh.

Giải pháp trọng tâm khác được Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh là bảo đảm kỷ luật, kỷ cương trong xây dựng pháp luật. Khắc phục tình trạng văn bản luật thiếu tính ổn định, “luật khung, luật ống”, chậm ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành. Đồng thời, siết chặt kỷ luật, kỷ cương, đề cao trách nhiệm, nhất là người đứng đầu trong xây dựng pháp luật; chống tiêu cực ngay trong công tác xây dựng pháp luật, không bị chi phối, tác động bởi các hành vi không lành mạnh của bất cứ tổ chức, cá nhân nào, nhất là tình trạng đan cài lồng ghép “lợi ích nhóm”, “lợi ích cục bộ” trong các văn bản pháp luật.

Bên cạnh đó, việc xây dựng, ban hành các văn bản luật, nghị quyết phải thận trọng, chắc chắn, làm tốt từng khâu, đặt yêu cầu cao về chất lượng, không chạy theo số lượng, phải bám sát và kịp thời đáp ứng yêu cầu của thực tiễn. Những vấn đề cấp bách, đã chín, đã rõ, được thực tiễn chứng minh, có sự thống nhất cao thì mới xây dựng, ban hành; những vấn đề tuy cấp bách, cần thiết, nhưng là vấn đề mới, chưa đạt đồng thuận cao thì có thể quy định thực hiện thí điểm. Trước mắt, chưa triển khai xây dựng những dự án luật có nội dung phức tạp, còn nhiều ý kiến khác nhau, cần dành thêm thời gian nghiên cứu kỹ lưỡng, thận trọng.

Những yêu cầu trên được Chủ tịch Quốc hội thể hiện nhất quán, xuyên suốt trong các phát biểu, chỉ đạo điều hành từ đầu nhiệm kỳ nhằm nâng cao tính chủ động, vai trò dẫn dắt của Quốc hội trong hoạt động lập pháp. Qua đó đáp ứng mong muốn, kỳ vọng của Nhân dân về một Quốc hội hành động, đồng hành cùng Chính phủ, lập pháp vì sự phát triển.
Còn nhớ, trong cuộc gặp mặt các cơ quan thông tấn, báo chí nhằm thông tin đến cử tri và Nhân dân cả nước về công tác nhân sự và định hướng hoạt động của Quốc hội trong nhiệm kỳ khóa XV, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đã chia sẻ: "Tôi đã tham gia Quốc hội đến khóa thứ 3. Tôi hiểu cảm giác của những người lần đầu bước chân vào Quốc hội, thấy rất vinh dự, tự hào nhưng cũng áp lực về trách nhiệm to lớn của mình. Mình phải làm gì đây để xứng đáng với sự tin tưởng của cử tri, làm gì trong suốt chặng đường 5 năm tới?".

Quốc hội khoá XV có thuận lợi là kế thừa, phát huy những thành tựu trước đây, nhưng cũng đặt ra áp lực là đổi mới như thế nào? “Giữ vững thành quả đã khó, tiến thêm một bước cũng rất khó khăn” - Chủ tịch Quốc hội nói.

Thực tế, với sự đổi mới mạnh mẽ về tư duy, quyết liệt trong điều hành, nhìn lại hoạt động Quốc hội nửa kỳ qua có thể thấy Quốc hội đã bước một bước tiến dài, vững chắc trong công tác lập pháp. Nhiều câu chuyện “lần đầu tiên”, “chưa từng có tiền lệ” đã diễn ra, để lại dấu ấn lập pháp kiến tạo phát triển thực sự rõ nét.

Nhìn vào thành tựu và bề dày lịch sử hoạt động 77 năm qua cũng như những kết quả bước đầu của nhiệm kỳ, chúng ta tin tưởng chắc chắn rằng Quốc hội sẽ hoàn thành tốt công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật theo tinh thần văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIII, thực hiện thắng lợi Kết luận số 19-KL/TW của Bộ Chính trị và định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV./.